En wat houdt die ballingschap vandaag voor ons in. Ik zei het al een beetje. Het gaat over onze gevangenschap in talloze verslavingen; Dat gaat echt niet alleen over alcohol en drugs, wij kunnen aan van alles verslaafd zijn. Iemand heeft eens tegen mij gezegd dat de zwaarste verslaving van deze tijd is ons eigen ego..  Ik, ik, ik. Ik ben, waar alles om draait. Zelfgenoegzaamheid, onverschilligheid ten opzichte van de dingen van God, materialisme, niet willen vergeven, dat zijn allemaal blokkades die ons in de weg staan; in Bijbelse termen, dat zijn de bergen die onze weg naar het beloofde land blokkeren. Wij verlangen naar iemand die die bergen slecht en de dalen opvult, zodat de weg naar God begaanbaar wordt. De profeet Jesaja belooft dat het gaat gebeuren en het gaat gebeuren, nu in de laatste profeet, Johannes, die verwijst naar de komst van Jezus.  

Wie is Jezus? Een goeie mens, een interessante figuur, een goede leraar? Nee, veel meer dan dat; Let op wat Hij zegt van zichzelf; “Ik ben de weg, de waarheid en het leven”.  Kijk even alleen naar het eerste woord;  Ik ben de weg. Waarom heeft God zijn Zoon naar ons gestuurd? Opdat Hij voor ons de weg kan zijn om uit onze ballingschap te geraken en terug te komen in het Beloofde land, terug bij God. Dus als je het gevoel hebt vast te zitten in slavernij van wat voor soort dan ook; of het een verslaving, een angst of een ziekte is; richt je op Hem die voor ons de definitieve Weg naar het waarachtige, het volledige en het eeuwige leven opent. God heeft de weg voor ons bereid in Zijn zoon Jezus. Wil je thuiskomen bij Hem? Misschien zijn er sommigen onder ons die van zichzelf het gevoel hebben dat ze het niet waard zijn, dat ze zich te lang niets van God hebben aangetrokken en al heel lang niet meer de mis bijgewoond hebben. “Ik ben zo verdwaald in mijn zondigheid ….enz.” Nou, dan is Advent precies jouw tijd. Jezus wordt jou aangeboden als  de Weg. Ga achter Hem aan. Hoe vaak horen we dat niet in het Evangelie;  Kom volg Mij. Ik ben de poort, ik ben de weg.  

Dat is één kant van de medaille. God die ons in Jezus de Weg gegeven heeft. De andere kant van de medaille horen we bij Johannes. God schiep ons, mensen, zonder onze medewerking; het was puur een genadegeschenk van Hem, maar Hij kan ons niet redden als wij niet mee willen werken. De liefde die God voor ogen heeft, heeft nou eenmaal twee partijen nodig. Liefde kan alleen in vrijheid en met medewerking Ja, Jezus is de Weg maar wil je Hem ook volgen? Dus de andere kant van de Adventsverwachting is dat wij ook aan die weg moeten werken. Heuvels, dat wil zeggen barricades opruimen.

Hoe dan? Nou, het begint met bidden. Richt je hart en je geest op God. Spreek met Hem. En als je niet weet hoe je moet bidden, begin dan met dat tegen Hem te zeggen; “Heer, ik weet niet eens hoe ik moet bidden”; En dan ben je al aan het bidden. Wendt je tot God, op welke manier dan ook. Kom terug naar de H. Mis. Al gaat de helft misschien boven je pet; dompel je onder in de ruimte waarin God tot je kan spreken. Hij geeft die ruimte maar jij moet er in binnen gaan. Als jij je hart open stelt zal Hij tot je spreken; hoe dan ook! Als je iets van verslaving herkent. Doe daar dan iets mee in deze Advent. Leg het bij God neer “Ik ben in de greep van dit of dat en ik kan er niet vanaf komen.” Leg het bij God neer. Als er trots is neem eens genoegen met niet het laatste woord hebben. Misschien is je eigendom en je rijkdom een barricade. Probeer dan eens een beetje matigheid in deze Advent, en geef  er wat van aan de armen. De rest kunt u zelf bedenken.

Tenslotte; één van de mooiste Sacramenten van onze Kerk is het Sacrament van genezing en vergeving, ofwel met een, voor de ouderen onder ons, versleten woord; de Biecht. Wendt je met al wat je niet wilt en wat je toch steeds weer doet tot Hem; onze Lieve Heer Jezus, die het geknakte riet niet breekt en de kwijnende vlaspit niet dooft. Heus; de beste manier om barricades op te ruimen die tussen jou en God staan zit hem in het herstellen van gemaakte fouten. Maar meteen daarachter; als herstel van die fouten niet meer mogelijk is; leg het dan bij Hem neer in het Sacrament van vergeving en je relatie met God en met alle mensen zal een enorme boost krijgen. Dat mag onze Adventswens zijn; Dat we allemaal die boost krijgen, Emanuel, God met ons. Amen.

Toen wij van de week de preken verdeelden zei ik wat stoutmoedig tegen de kapelaan: “Laat mij dit weekend maar preken.” Ik had het Evangelie van vandaag nog niet gezien. Het is wel eens gemakkelijker geweest. Maar niet getreurd; als het niet gemakkelijk is, dan valt er misschien des te meer in te ontdekken.

We vieren vandaag de laatste zondag van het kerkelijk jaar de zondag die je misschien kunt typeren als de opmaat voor Christus Koning. De dagen zijn al een stuk korter, het is donkerder en het wordt kouder. Het is passend dat de Kerk ons zo tegen het einde van het jaar deze apocalyptische lezingen aanbiedt;lezingen die refereren aan het einde der tijden. De eerste lezing is zo’n apocalyptische tekst uit het boek Daniel. Het spreekt over de laatste dingen. Even eerder, in hoofdstuk 7 beschrijft Daniel een visioen, waarin “Iemand als een mensenzoon van een hoogbejaarde, alle heerschappij en koninklijke macht krijgt. “Alle volken en talen brengen hem hun hulde. Zijn heerschappij is een eeuwige heerschappij en zijn koninkrijk gaat nooit ten einde”. Het is het beeld van God die alle macht geeft aan een mensenzoon, een messiaanse figuur van kosmische betekenis. En dat brengt ons bij het proces tegen Jezus in Mattheus 26. Als ze Hem vragen of Hij de Messias is, antwoordt Hij;  “U hebt het gezegd. Maar Ik zeg u: Vanaf nu zult u de Mensenzoon zien zitten aan de rechterhand van de Macht en komen op de wolken des hemels”. Jezus verwijst hier naar het boek Daniel. Hijzelf is diegene waarover Daniel spreekt, degene aan wie God alle macht zal geven. De apocalyptische beelden in Daniel zijn de onthulling van wie Jezus is. En met dit alles in het achterhoofd kunnen we het Evangelie aankijken.

Jezus lijkt hier te spreken over het einde van de wereld, de ineenstorting van de kosmos. “In die dagen zal de zon verduisteren, de maan geen licht meer geven, de sterren van de hemel vallen en de hemelse heerscharen in verwarring geraken”. Er is wat af gefilosofeerd over de vraag wanneer de wereld dan zal vergaan. Jezus zegt er ook nog eens bij dat het zal gebeuren -in deze generatie-? Wat is hier dan toch aan de hand? Als Jezus letterlijk bedoeld had, dat de fysieke kosmos ineen zou storten, dan had Hij hier toch wel een hele pijnlijke vergissing begaan. Hoe kun je dan iets begrijpen van deze apocalyptische beelden?

Apocalyps betekent; onthulling, ontsluieren, openbaren, iets zichtbaar maken. Wat hier ontsluierd wordt is een nieuwe wereldorde, maar dan niet in fysiek kosmische betekenis. Voor de oude mens waren zon maan en sterren van groot belang voor de navigatie; letterlijk wat onze GPS nu is. Mensen zagen aan de plaats van de sterren waar ze naartoe moesten, zoals we dat straks ook weer zien bij de wijzen uit het Oosten. Letterlijke navigatie dus, maar ook de levensrichting werd wel bepaald naar de stand van de hemellichamen. En daarvan zegt Jezus, deze machten die de richting over de dingen op aarde hebben bepaald zullen in verwarring geraken. Er zal een nieuwe wereldorde onthuld worden. Die prachtige tempel, de richtingwijzer van de oude wereld, zal neergaan, maar Jezus zal haar in drie dagen herbouwen. In de eerste brief van Petrus lezen we dat er in Christus een nieuwe hemel en een nieuwe aarde zijn verschenen. Het gaat hier dus niet om de fysieke kosmos, maar om een nieuwe manier om te navigeren  om richting te vinden. Maar hoe zal dat gebeuren? Nu nog? In deze generatie, de generatie van Jezus zelf.  

Het antwoord ligt in Zijn dood en verrijzenis. Het paasmysterie. De dood van Christus vindt plaats onder de oude wereld van de machten; dat is Rome, dat is Israël, dat is de gevallen mensheid, dat is onze gewoonlijke manier van reageren en doen. Het zijn die oude machten van deze wereld die Jezus vernietigen. Maar door Zijn verrijzenis uit de doden wordt een totaal andere wereld onthuld, ontsluierd, geopenbaard. De Verrijzenis uit de doden brengt de wereld een totaal nieuw navigatiepunt, een totaal nieuw richtpunt. Mèt het feit dat we nu weten dat de dood niet het laatste woord heeft, dat de dood niet het einde is van alles, opent zich een totaal nieuw perspectief voor ons.

Elk stukje van het Evangelie getuigt ervan dat er met de komst van Jezus Christus iets heel bijzonders gebeurd is. Iets totaal onverwachts, waarbij de oude wereldorde ten ondergaat om plaats te maken voor een nieuwe hemel en een nieuwe aarde. De leerlingen worden vermoord omdat ze zich met de verrijzenis, met die nieuwe wereldorde op hun lippen, bewegen in een wereld die reageert vanuit de oude maatstaven. Kijk naar de heiligen. Ze zijn wel in de wereld maar niet van de wereld. Ze reageren niet volgens de patronen die in deze wereld verwacht worden. Ze zijn een beetje vreemd. Denk bijvoorbeeld aan moeder Teresa;  die gaat naar de sloppenwijken van India om daar in de meest erbarmelijke omstandigheden de zieken te verzorgen. Of denk aan Franciscus van Assisië, die geeft alles weg en leeft verder op het absolute bestaansminimum. Is hij gek geworden? Ja, voor de oude wereld, nee voor de mens waarin God regeert. Maximiliaan Kolbe ontsnapt op miraculeuze wijze aan de dood, maar hij zegt niet, “Oh, daar heb ik mooi geluk gehad”. Nee, hij geeft zijn leven alsnog voor de vrijlating van een ander. Is hij gek? Hij laat zich niet leiden door de oude maatstaven, maar door de nieuwe wereldorde van de verrezen Christus. Niet meer bang voor de dood, niet meer bang dat dit het einde is. Hij ziet de dingen vanuit het perspectief van de Eeuwige. 

Dit evangelie is niet voor een verre generatie die het ineenstorten van het universum gaat meemaken en ook niet voor sombere onheilsprofeten. Dit Evangelie is er voor ons. Dat wij mogen zien hoe Christus geopenbaard is en dat er in Hem een totaal nieuw leven mogelijk is. Eeuwig leven mogelijk is. Moge Christus daadwerkelijk onze Koning worden. Amen.

Soms is het jammer dat de lezingen uit het Evangelie altijd beginnen met dezelfde aanhef: “In die tijd….” Je mist dan de continuïteit met wat eraan vooraf ging. Want letterlijk staat er in het Evangelie van Marcus: “Nu trad een Schriftgeleerde op Jezus toe die naar hun woordenwisseling geluisterd had en, begrijpende dat Hij hun een raak antwoord gegeven had, legde hij Hem  de vraag voor: “Wat is het allereerste gebod?” Deze Schriftgeleerde heeft zijn collega’s, die er vooral op uit waren om Jezus met hun vragen in een valstrik te lokken, aanhoort. Maar hij heeft oprecht geluisterd en ingezien dat deze Jezus wel hele rake antwoorden gaf. Vanuit oprechte interesse vraagt hij nu dan ook wat volgens Jezus het allerbelangrijkste gebod is. En dan komt Jezus met een antwoord dat voor de Joden voor de hand ligt: Hij antwoordt met het; “Sjema Israël, Luister Israël”. Het is de aanhef van het gebed dat elke vrome jood elke dag bidt. Voor hen net zo bekend als voor ons het Onze Vader. Ook hier zegt Jezus dus eigenlijk niets nieuws.

“Hoor Israël, de Heer uw God is een. Gij zult de Heer uw God beminnen met geheel uw hart, geheel uw ziel, geheel uw verstand en geheel uw kracht”. Dit oeroude joodse gebed, met precies diezelfde woorden, vinden we al terug in het boek Deuteronomium. Joden, Schriftgeleerden en Farizeeën mogen er in de christelijke geschiedenis en ook in het Evangelie niet zo goed vanaf komen; deze inzichten, die Jezus zelf dus ook de allerbelangrijkste noemt, die hebben we toch wel aan dat Jodendom te danken.

En dat allerbelangrijkste gebod begint met een oproep; Hoor Israël. Luister Israël. Want dat is waarmee ons hele leven met God zou moeten beginnen: Niet bij onze eigen mening, niet bij alles waar we zo vol van zijn, niet bij wat we allemaal weten of denken te kunnen, maar bij een luisterende, ontvankelijke houding jegens God. Hoor Israël. Luistert… En dan het tweede; De Heer onze God is Eén. Dat besef, dat er Eén God is boven alles, dat is mogelijk het grootste goed dat het Jodendom aan de wereld gegeven heeft. Ons eigen credo, onze geloofsbelijdenis begint er dan ook mee; Ik geloof in Eén God….. Hoe belangrijk dat is, dat is bijna niet in woorden uit te drukken. Maar deze ene God, het ultieme goed, Die ultieme Liefde is, uitgedrukt in Jezus Zijn Zoon, deze God die Een in zichzelf is, geen concurrentie kent, want Al in Een, deze Ene God bevrijdt ons van al die andere goden, al die afgoden die ons gevangen zouden houden. Alles wat wij zien, alles wat wij kennen en liefhebben is een afstraling van deze Ene God, maar niets van dat alles is gelijk aan God. Heel veel van je kinderen houden is goed, maar God is belangrijker. Laat je niet door de liefde voor je kinderen gijzelen. Vol overgave je werk doen is hartstikke goed, maar God is belangrijker. Wordt geen slaaf van je werk. Prachtige kerken bouwen is goed, maar God is belangrijker. Relativeer het belang van gestapelde stenen. Gedreven politiek bedrijven is goed, maar God is belangrijker. Wordt geen workaholic. Genieten van een prachtig concert is goed, maar God is belangrijker. Weet dat Hij de klanken voortbrengt. Veel bidden is goed, maar God is belangrijker. Sluit je niet af in alleen maar vroomheid. U kunt dat lijstje aanvullen met alles wat voor u belangrijk is. Want zo zegt het Achtiengebed en zo zegt Jezus; “Gij zult de Heer onze God beminnen met geheel uw hart, geheel uw ziel, geheel uw verstand en geheel uw kracht”.

De Schriftgeleerde heeft Jezus alleen gevraagd naar het eerste, ofwel het belangrijkste gebod, maar Jezus geeft er ongevraagd het tweede bij; “Gij moet Uw naaste liefhebben als u zelf”. Jezus móét er dat tweede gebod wel bij geven want ze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Je kunt niet God liefhebben als je zijn Schepping haat. Want wat God geschapen heeft, heeft Hij goed genoemd en over de Schepping van de mens heeft Hij zelfs gezegd dat het “Heel Goed is”. In de eerste brief van Johannes wordt dat heel treffend uitgedrukt; “Als iemand zegt dat hij God liefheeft, terwijl hij zijn broeder haat, is hij een leugenaar. Want als hij zijn broeder die hij ziet, niet liefheeft, kàn hij God, die hij nooit gezien heeft, niet liefhebben”.

Maar onze naaste beminnen gelijk onszelf, dat is een onmogelijke opdracht als we ons niet eerst in de ruimte van Gods liefde begeven. Dat wordt ten overvloede aangetoond door wat we om ons heen zien gebeuren. Nog nooit werd er zoveel over liefde gesproken als vandaag. Nooit eerder had men het zoveel over respect, eerbied, verdraagzaamheid en solidariteit, terwijl solidariteit hand over hand afneemt, agressie en onverdraagzaamheid toenemen, de kloof tussen arm en rijk steeds groter wordt, huwelijken en gezinnen uiteenspatten. Hoe komt het toch dat juist het tegendeel gebeurt van wat mensen willen? De reden ligt wellicht daarin dat mensen menen dat ze het tweede gebod waar kunnen maken zonder het eerste. Want de moderne mens is ervan overtuigd dat hij zelf, zonder God,een wereld van gerechtigheid en liefde tot stand kan brengen. Maar ook hier geldt dat de mens niet kan scheiden wat God verbonden heeft. Jezus noemt beide geboden in één adem omdat de liefde tot God en de liefde tot de naaste onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.

Als echte liefde wijkt uit onze wereld dan is dat omdat die wereld zich in zelfgenoegzaamheid afsluit voor Hem die de liefde zelf is. Of zoals de H. Franciscus van Assisi het gezegd moet hebben; “Hoe kan de liefde groeien in een maatschappij waar de Liefde Zelf niet bemind wordt”. Laten wij ons voeden aan Hem die de Liefde Zelf is om gesterkt dóór Hem, onszelf en onze naasten te kunnen liefhebben. Amen.

Vandaag wilde ik de lezingen van deze zondag een keer voor zichzelf laten spreken. Met name het Evangelie lijkt me van zichzelf ook duidelijk genoeg. 

Ik wil u vandaag meenemen in drie situaties uit het gewone leven. Van de week was een goede kennis van ons  jarig en uiteraard zijn we daar even naartoe gegaan. Het was heel gezellig. Niet zo druk. Maar twee van haar kinderen waren er nog en dan praat je toch anders dan wanneer de  tent  vol zit. De kinderen gingen naar huis en wij maakten ook aanstalten om te gaan toen daar toch nog even een gevoelig onderwerp op tafel kwam. Iemand uit onze familie is na een kleine tien jaar weer alleen. Ze wil eigenlijk heel graag kinderen, maar ze is ook al niet zo heel jong meer, dus dat gaat nog spannend worden. “Ach”, zei  onze kennis, “dan kan ze toch ook altijd nog een kind nemen in haar eentje”. Pfff…. en dan wordt er bij mij een gevoelige snaar geraakt. “Nou nee”, antwoorde ik haar, “dat lijkt me niet zo’n goed idee”. “Hoezo niet, als ze dat toch zo graag wil”. “Een kind heeft er recht op geboren te worden uit de liefde tussen man en vrouw”; antwoordde ik. “Ja, dat is jouw mening”: zei ze en dan sta je bijna schaakmat. “Nee”, zei ik, “dat is niet alleen mijn eigen mening, dat is ook de mening van de Kerk, oftewel 2000 jaar christelijke beschaving”. “Ja, maar er zijn zoveel geloven en die zijn toch allemaal goed”. “Ja”, zeg ik, “andere geloven hebben zeker ook veel goeds in zich, maar de  Kerk van Christus steekt er met kop en schouders bovenuit”. “Waarom dan?” “Wijs mij één andere religie aan waarin de liefde van Christus ge-evenaard wordt en ik zal zeker  eens gaan kijken”. “Er is namelijk in de hele geschiedenis van het universum geen vergelijking te vinden met Christus; Zijn wijsheid, Zijn liefde, Zijn Goddelijkheid”. “Ja, maar geloof jij dat dan allemaal wat er over Jezus geschreven staat?” ….een beetje aarzelend…. “Ja, ik weet zeker dat het Evangelie de waarheid spreekt, ook al weet ik niet precies welke gedeelten je letterlijk moet verstaan en welke misschien wat meer symbolisch bedoeld zijn. Maar heel zeker is, dat er met de komst van Jezus Christus iets heel bijzonders gebeurd is  in deze wereld.” Het is eigenlijk zo vreemd ook dat deze kennis, die toch ook gewoon een kerkelijke opvoeding heeft gehad, geen enkele boodschap meer lijkt te hebben aan die vroegere levenslessen. Alles overboord gegooid alsof het allemaal maar onzin was.. En ze is niet de enige die ik zo tegenkom. Met de meesten kom je ook niet meer serieus in gesprek over het geloof, want zij hebben je al lang bij de rariteiten geparkeerd. Afijn dat was het eerste. Wij zijn overigens heel goed uit elkaar gegaan. Ik heb zelfs een sprankje hoop dat ik haar aan het denken gezet heb. Als God geen stem meer heeft in ons leven, dan telt alleen nog de eigen mening en daarmee kun je alle kanten op. En dat zien we inmiddels op alle fronten gebeuren in de samenleving.

Het tweede wat ik meemaakte. Ik hoorde op de radio iemand spreken over de vele depressies en zelfdodingen onder jonge mensen; en dat er zoveel jonge mensen met een negatief zelfbeeld rondlopen. Ik moest meteen aan een uitspraak van onze vorige paus Benedictus denken. “Een wereld zonder God moet wel depressief worden”. En inderdaad. Als God geen partij voor je is, dan moet je het helemaal,  en alleen, met je eigen zelfbeeld doen. Als God geen partij voor je is, dan betekent dat, dat je alles in het leven aan jezelf te danken hebt; succes, maar ook falen. En o wee, als je dan niet mee kunt in de glitter en glamour van “everybody happy”. Als God geen partij voor je is, dan kun je je niet de vraag stellen of Hij misschien toch nog van je houdt; van jou, die prutser met dat negatieve zelfbeeld. Ik begrijp eigenlijk niet dat het zoveel mensen nog steeds lukt om te leven zonder God.

En tenslotte. Vorige week hadden we catechese. Ik heb toen een stukje video laten zien waarin de Amerikaanse bisschop Robbert Barron heel scherp uiteenzet dat Jezus God is. En dat het van allesbeslissend belang is dat wij de goddelijkheid van Jezus erkennen. Ik weet heel zeker dat veel katholieken dat helaas niet doen. Niet kunnen. Dat is geen verwijt, het is gewoon jammer, maar op een of andere manier lijkt het kwartje, ook bij veel katholieken, nooit te zijn gevallen. Natuurlijk zeggen we het allemaal wel in het bekende riedeltje; Jezus, zoon van God, tweede persoon van de heilige drië-eenheid, Vader, Zoon en Geest.Maar geloven we dat ook echt? Raakt dat echt ons hart? Want als dat zo is; als de goddelijkheid van Jezus echt ons hart raakt, dan moeten we ons toch beschouwen als de rijkste mensen op aarde; Zo meteen mogen we namelijk delen in Zijn lichaam; één worden met Hem! Eén met God zelf! Dichterbij bestaat niet!. Als we toch eens echt gewaar zouden worden, dat God zo bij en in ons is?! Ik moet weer aan die kennis denken. Kennelijk is ook haar al deze rijkdom ontschoten. Schouderophalend heeft ze gedacht; “Het zal allemaal wel”. Afijn, tijdens die catechese moest ik alle zeilen bijzetten om Jezus niet te laten devalueren tot een goede leraar van waarden en normen. Want dat was wat Robbert Barron terecht zo scherp benadrukte; “Jezus is meer dan een leraar, meer dan een profeet, meer dan het Oude Testament”. En Jezus dwingt je als het ware tot een keuze; “Of Hij is wie Hij zegt dat Hij is; en dan doe je er goed aan om alles in het werk te stellen om Hem te volgen. Of Jezus is niet wie Hij zegt dat Hij is. Dan is Hij dus een bedrieger met wie wij niets te maken moeten willen hebben. Maar iets van dat lauwe midden; “ach, wel unne goeie mens, maar God zelf? Nee” Dat lauwe midden kan eigenlijk niet als je Jezus kent!

We gaan zoetjesaan alweer richting Kerstmis. De zoon van God wordt geboren. Het Woord is vlees geworden. God is in de wereld gekomen. Of om Johannes nog maar eens te citeren; “In het begin was het Woord en het Woord was bij God en het Woord was God. In Hem was leven en dat leven was het licht der mensen. Het ware Licht dat iedere mens verlicht kwam in de wereld. Hij was in de wereld; de wereld was door Hem geworden en toch erkende de wereld Hem niet”. Mogen wij dàt Licht, onze Heer Jezus Christus, Zoon van God, erkennen opdat ook de vraag van vandaag  “Wie wel de grootste is…” er niet meer toe zal doen. Amen.