Ik geloof niet dat het beeld van een goede herder vandaag de dag nog zo tot de verbeelding spreekt, als dat het eeuwenlang gedaan heeft. Sinds de 60-er jaren wensen wij ons namelijk niet meer als schapen te laten leiden door welke herder dan ook. Hoewel wij natuurlijk mondiger geworden zijn en gemiddeld ook wat meer gestudeerd hebben; het idee dat mensen geen herder meer nodig zouden hebben, is toch wel een beetje doorgeslagen. Want waar haalt men de wijsheid van vandaag vandaan? Is het een of andere geleerde? Is het de televisie? Is het deze of gene goeroe? Een popster? Ik heb tot mijn 30^ste ongeveer, voordat ik opnieuw katholiek werd, best wat gestudeerd; psychologie, psychiatrie, theologie en ik heb daar heus ook wel wat van opgestoken. Toch bekroop mij bij al die studies steeds weer een bepaalde twijfel; Wat heb ik er eigenlijk aan, het is allemaal zo theoretisch? En wie zeg mij dat het echt zo is, en op grond waarvan? Hoe weet men dat zo zeker? Mensen zijn vaak uit op geld, roem of eer, dus als er weer een prijzig boek de markt op kan,  dan is dat toch weer mooi meegenomen? Eigenlijk bekroop mij een soort van wantrouwen ten opzichte van alle instituten, ten opzichte van alle wetenschap en ook ten opzichte van mijzelf. Want ook bij mijzelf merkte ik dat veel van wat ik doe met eigenbelang te maken heeft. Tenslotte kwam bij mij steeds sterker de vraag naar boven; “Wie heeft er iets voor de wereld betekend zonder daar zelf beter van te worden”. Dus niet iemand die allerlei prachtige filosofieën bedacht heeft, maar iemand die iets voor de mensheid gedaan heeft en daar zelf niet beter van geworden is. En toen kwam ik noodzakelijkerwijs uit bij Degene die zich vandaag de goede herder noemt. Jezus.

Wat is een goede herder? Het schijnt dat paus Franciscus daar iets moois over gezegd heeft. “Een goede herder” zegt hij “moet vóór de schapen uitgaan, hij moet er middenin staan en hij moet bij tijd en wijle achterop komen”. De herder moet voorop gaan en de weg wijzen, hij moet weten waar het beste gras is. Maar de herder moet ook weer niet zover vooruit lopen dat de schapen hem niet kunnen volgen. Hij moet contact houden met de kudde. Er middenin staan. “Hij moet de geur van de schapen hebben”; zegt paus Franciscus. Tenslotte moet de herder ook achterop komen om de achterblijvers in de gaten te houden; zieke of minder vlotte schapen erbij houden, die anders door de wilde dieren zouden worden aangevallen. Als hij dat niet doet heeft hij op den duur helemaal geen kudde meer.  

En als we dat beeld van een goede herder even vasthouden; is Jezus dan zo’n goede herder? Zeker wel. Overal ging Jezus voorop; in Galilea, aan het meer, in Jerusalem, op de Olijfberg, op de Tabor bij de gedaanteverandering.  Zijn intocht in Jerusalem. Of als de verrezen Heer die zegt. “Raak me niet aan, je kunt mij niet vasthouden”. Jezus leidt wel degelijk; Hij leidt ons naar -wat geen oor gehoord en geen oog gezien heeft-. Maar Jezus is ook dicht bij de mensen. Hij nodigt de leerlingen uit om bij hem te blijven. Hij zit met hen in een bootje op het meer. Hij eet en drinkt zelfs met prostituees en publieke zondaars. Jezus is altijd onder de mensen, behalve als Hij bidt. En tenslotte; Ja,  Jezus had zeker oog voor de achterblijvers. Vooral voor degenen die er niet bij hoorden, de verstotenen, de lepralijders enzovoort. Hij raakt ze zelfs aan en geneest hen. Denk aan de vrouw bij de bron, de blindgeborene, Zacheus, de verstoten belasting-inner. Denk aan de overspelige vrouw: “Laat degene die zonder zonden is de eerste een steen gooien”. Jezus heeft veel aandacht voor degenen die buiten de boot vallen. Hij is inderdaad de goede herder op alle drie de gebieden; voorop gaan, ertussen staan en de achterhoede erbij houden.

En hoe zit dat met de herders van onze Kerk? Onze paus, de bisschoppen en de priesters? Ook zij moeten niet alleen een vriendelijk, gezellig mannetje zijn; “ouwe-jonges, krentenbrood”. Ook zij dienen voorop te gaan. Mensen leiden in een richting die ze misschien niet helemaal begrijpen. Daarom moeten ze, tot op zekere hoogte theoloog zijn, ze moeten bovengemiddeld bekend zijn met de Bijbel, de catechismus en de vereisten voor de liturgie. Zij moeten weten wat de essentie is van samen Kerk zijn. Bovenal moeten zij verwijzen naar de ene Goede Herder en net als Hij een man van gebed zijn. Maar als hij alleen dat doet, dan verliest hij het contact met de mensen. Hij moet ook proberen daar te zijn, waar de mensen leven, waar ze samenkomen. In het ziekenhuis, op straat, bij het voetballen en op school. “Prima als je de mensen leert wat een goede moraal is” zegt paus Franciscus, “maar als dat alles is, als je die morele eisen zo maar over de mensen heen strooit en dan vertrekt, dan ben je toch niet zo’n goede herder. Je moet de waarheid spreken maar je moet ook moeite doen voor de mensen die dat nog niet kunnen volgen. Dus er wordt nogal wat van onze herders gevraagd. Trouwens; daar komt voor een pastoor van tegenwoordig ook nog eens bij dat hij niet alleen onbekommerd herder kan zijn. Hij moet ook nog eens eindverantwoordelijkheid dragen voor eindeloos ingewikkelde bestuursbeslissingen. Veel en veel te dure kerkgebouwen, fusies en al dat soort moeilijke zaken. En als je zo al die vereisten optelt dan lijkt het celibaat nog niet zo’n gek idee. Stel dat een pastoor daar ook nog eens een gezin bij zou moeten onderhouden? 

Het ligt voor de hand dat wij elkaar nu aan gaan kijken. Op welke punten scoort onze bisschop of waar schiet hij tekort? En hoe komt onze pastoor er vanaf, om maar niet over mij te spreken? Maar dat is te gemakkelijk. Wij zijn allemaal gedoopte mensen en in Christus zijn we allemaal gezalfd tot Koning, Profeet en Priester. Wij hebben tot op zekere hoogte allemaal dezelfde verantwoordelijkheid. Dat wij als goede herders naar elkaar omzien; dat we getuigen van de waarheid, waar dat nodig is, dat we tussen de mensen staan die ons nodig hebben en dat we de dwalenden proberen erbij te houden.

Nadenkend over goed herderschap, kan ik toch niet helemaal heen om de schaduwkanten die de laatste decennia in onze Kerk aan het licht gekomen zijn. Met het seksueel misbruik nog maar net achter de rug en nieuwe geruchten over homoseksuele ontsporingen bij een aantal priesters moet je toch constateren dat er ook huurlingen onder de herders zitten. Wat dat betreft zijn er zorgen genoeg voor de Kerk van vandaag. Mensen die al aan de rand staan zullen gemakkelijk zeggen; “Zie je wel! En moet ik naar zo iemand luisteren”? Werk genoeg dus voor de echte herders! Moge God ons helpen om zulke herders te zijn of te worden. Amen.