Groter dan ons hart

Als de lezingen vandaag in het teken staan van het profetisch spreken, dan doen we er goed aan om eerst te kijken wat een profeet is. In de ogen van velen is een profeet vooral iemand die de toekomst kan voorspellen En in zekere zin is dat ook wel zo. Maar anders dan een waarzegger is een profeet iemand die op de consequenties wijst van het verkeerde gedrag van mensen. Dus; “Als je op deze manier doorgaat, zal het zus en zo met je aflopen”. Hij voorspelt de toekomst, niet vanuit een soort magisch vermogen maar gewoon met een nuchtere, heldere kijk op het leven.

En als we het over een heldere kijk op het leven hebben, dan moeten we ons opnieuw een vraag stellen; wat is een heldere kijk op het leven? Want vandaag de dag vindt iedereen van alles, maar waar vind je -een heldere kijk op het leven-? Me dunkt dat het niet zo moeilijk is; De meest heldere kijk op het leven vinden we bij Degene die het leven geschapen heeft; God. En daarom doen we er goed aan om veel naar Hem te luisteren; inderdaad in de profeten, in Jezus en in de Kerk van eeuwen. Wij allemaal, als gedoopten, hebben de plicht om de wil en de boodschap van God over te brengen aan alle mensen; enkel en alleen omwille van het feit dat God van alle mensen houdt, en dat Hij alle mensen wil redden. Maar dan hebben we natuurlijk meteen een levensgroot probleem; De wil van God lijkt nogal eens op gespannen voet te staan met wat mensen willen. -Lijkt op gespannen voet te staan-, zeg ik met grote nadruk, want het kan natuurlijk niet waar zijn, dat Gods belangen anders zijn die van ons, mensen. Maar het probleem ligt in het feit dat wij mensen, zeker mensen van deze tijd, vooral gericht zijn op onmiddellijke behoeftebevrediging. De moderne mens is zo gericht op het direct tastbare  maar tijdelijke geluk van deze wereld, dat hij Gods bedoelingen voor de eeuwigheid over het hoofd ziet. En daarom is profetisch spreken in alle tijden een grote  moeilijkheid; mensen gaan liever hun eigen wil achterna dan dat ze naar God luisteren. En daarom ook heeft Jezus het in die drie jaar van zijn openbare optreden zo ontzettend moeilijk gehad. Jezus, -en in Zijn kielzog doet onze Kerk dat ook-, sprak over Gods wil en dat werd toen, en dat wordt ook nu maar moeilijk verstaan. Zolang wij hier in de Kerk spreken over een lieve Jezus die alles goed vindt en van alle mensen houdt, en we verder een beetje abstract blijven praten over liefde en vrede en goed zijn voor elkaar, dan kan iedereen dat gemakkelijk beamen en dan is er niet veel aan de hand. Maar als je de consequenties van een bepaalde manier van leven concreet durft te benoemen, als je bijvoorbeeld zegt dat iemand die in staat van zonde leeft beter niet ter Communie gaat, dan heb je de poppen aan het dansen. “In staat van zonde? Dat pikken we niet. Jezus sluit niemand uit en wie denk jij wel dat je bent?” Maar “Als iemand de mensen verkeerd leert…het ware beter dat men hem een molensteen om zijn nek deed en in zee wierp”; zegt Jezus. Geen malse waarschuwing toch? Dus wij zijn verplicht om de waarheid te spreken over alles wat de Kerk leert.

Eén van de dingen die de laatste decennia volledig ontspoord zijn, dankzij de grote beschikbaarheid van anticonceptie, is bijvoorbeeld het ongehuwd samen wonen. Zo goed als voor iedereen, ook voor gedoopte katholieken, schijnt het inmiddels de gewoonste zaak van de wereld te zijn. Terwijl het dat natuurlijk helemaal niet is. U moet dat maar eventjes van mij aannemen want om het helemaal uit te leggen, daar hebben we wel een paar uur catechese voor nodig. In twee  woorden dan; Wereldlijk gesproken is ongehuwd samenwonen gemeenschaps-ontwrichtend en werkt het onzorgvuldigheid en zelfs ruwheid in de relaties in de hand. Gesproken vanuit een gelovig hart is het tegen Gods scheppingsorde. Tegen Gods wil.

Maar als je dat vandaag de dag nog durft te benoemen dan ben je hopeloos ouderwets, niet van deze tijd of in een gunstig geval kun je nog rekenen op wat dan heet  “respect voor jouw mening”. En die mensen bedoelen dat wel goed, maar het is toch een doodslaande reactie op profetisch spreken; Respect hebben voor ieders mening, kan ook betekenen dat je je er gewoon niets van aantrekt. Jij hebt immers je eigen mening en dat is toevallig een heel andere. Maar klopt dat wel, dat je respect moet hebben voor elke eigen mening? Je moet respect hebben voor alle mensen, dat wel, maar niet voor verkeerde meningen of verkeerd gedrag. Als gedoopte christenen hebben wij met Jezus de plicht om in te gaan tegen verkeerde meningen en profetisch op te treden waar dat nodig is. Het gaat er bij alles toch om dat we bereiken wat goed is voor een mens en voor de mensheid als geheel. En wie zal beter weten wat goed is voor een mens, dan God zelf, hier op aarde verschenen in Jezus Christus, vandaag de dag verkondigd door de heilige Kerk? Het Evangelie waarvoor wij dienen op te komen is een blijde boodschap van heil en geen kortstondig, maar eeuwig geluk, voor alle mensen. En wij dienen te spreken, ook als er niet naar ons wordt geluisterd; “ze zullen weten dat er een profeet in hun midden is”, zoals we in de eerste lezing hoorden.

God zal ons niet afrekenen op het aantal mensen dat we bekeerd hebben, maar op de vraag of wij namens Hem gesproken hebben toen dat nodig was. Amen.

Onverdiend lijden, oorlogen en vernietigende natuurrampen zijn toch wel de grootste problemen voor een mens, waar het gaat om het geloof in God te behouden. “Hoe kan God dit toch toelaten. Waar heb ik het aan verdiend? Als God dan zo goed en almachtig is, waarom is er dan zoveel verdriet en onverdiend lijden in de wereld?” Zeker als lijden ons persoonlijk hard raakt stellen wij ons niet zelden de vraag; “Waar is God nu?”

Het is precies ook de strekking, van waar het hele boek Job over gaat. We hebben daar zojuist in de eerste lezing zo’n klein stukje van gehoord dat het haast voorbij is voordat je er erg in hebt. Dat Bijbelboek gaat dus over Job die onverdiend allerlei ellende over zich heen krijgt. Terwijl hij onberispelijk leeft, verandert zijn welvarende, gelukkige leven in korte tijd, in een grote poel van ellende. Hij verliest zijn hele bezit, zijn kinderen vinden de dood en uiteindelijk belandt Job zelf, met zweren bedekt op de vuilnisbelt. Zijn vrienden komen hem vertellen dat hij maar eens goed moet nagaan wat hij verkeerd gedaan heeft, want hij zal het toch wel ergens aan verdiend hebben. Job weet één ding heel zeker; dat hij het niet verdiend heeft. En vanuit die zekerheid roept hij God ter verantwoording; “Wat ben jij voor een God? Waarom dit? Waarom ik?” Of met zijn eigen dichterlijke woorden; “Weg met de dag waarop ik geboren werd”, “Weg met de nacht die mijn ontvangenis zag. Waarom ben ik in de schoot niet gestorven? Niet gestikt bij mijn geboorte?” Niet zo dichterlijk en extreem als Job het verwoordt, maar de aanklacht “Waarom ik?” is toch een heel herkenbare, menselijke gedachte. Rond die vraag; “Waarom ik” wordt in het boek Job dan ook heel wat af-gediscussieërd en Job heeft zelfs het lef om God ter verantwoording te roepen. En wat dan volgt is een majestueuze terechtwijzing en plaatsbepaling van de mens ten opzichte van God. Omdat het zo mooi is, en omdat we er zo zelden iets van te horen krijgen lees ik het -ietsje uitgebreider- een keer opnieuw; „Toen begon de Heer in storm en wind tot Job te spreken; Wie waagt het daar met woordenkraam mijn bestel te verdoezelen? Weer je als een man, want Ik ga jou vragen stellen en jij geeft bescheid. Waar was jij, toen ik de aarde begon te bouwen? Spreek op als je zoveel weet. Wie stelde het bestek vast, wie bepaalde de maten? – jij weet dat toch- !? Waar was je toen de zee haar poorten beukte, onstuimig los wilde breken uit de moederschoot; toen Ik haar kleedde in wolken en hulde in windels van wolkenslierten; toen Ik haar paal en perk stelde, de poort vergrendelde en zei: Tot hier en niet verder, hier breken uw trotse golven?” U zou het hele boek Job zelf eens moeten lezen; het is prachtig. Tenslotte geeft Job zich gewonnen en ziet hij in dat Gods bedoelingen eindeloos veel groter zijn, dan zijn kleinmenselijke vragen. En zo klinkt dan die overgave van Job; “Inderdaad, God, Gij kunt alles. Hoe durft onze kortzichtigheid uw plan te verdoezelen? En ik maar spreken zonder iets te weten over al die wondere dingen die ik niet begreep”.

Iets dergelijks klinkt ook door in het Evangelie van vandaag. Weer en wind gehoorzamen Jezus. Natuurlijk; want God staat boven de elementen. En ook hier horen we het ongeloof en de aanklacht van de mens in nood; “Heer, raakt het u niet dat wij vergaan?” En ook hier het antwoord van God; “Waarom zijt gij zo bang? Hoe is het mogelijk dat gij nòg geen geloof bezit?” Ach, God heeft wel begrip voor onze angst, maar Hem aanklagen, aanmerkingen maken over de manier hoe Hij met Zijn Schepping omgaat, wantrouwen aan zijn bedoelingen met ons, niet geloven in Zijn liefde, omdat dingen anders lopen dan wij wensen, dat gaat net een brug te ver.

De storm op het meer is een soort proef op de som; blijven de leerlingen, blijven wij  vertrouwen, ook als God schijnt te slapen of afwezig lijkt? Of gaan ook wij bij elke tegenslag twijfelen? Met Jezus in ons bootje zouden we, net als Hij; van de storm, van de duvel en zelfs van de dood niet bang hoeven te zijn. Met Jezus in ons hart weten wij ons geborgen in die grote almachtige God, die Heer is over de elementen, Heer over ons leven, Heer over de hele Schepping. Het enige wat Jezus van ons vraagt is om bij Hem te blijven. Bij Hem blijven als het ons goed gaat en bij Hem blijven als ons leven geteisterd wordt door heftige stormen.  

Bij Hem blijven kun je doen door minstens één uurtje in de week Hem op te zoeken in de stilte van een godgewijd huis en in de sacramenten. Je zult het merken, als je Jezus werkelijk in je bootje hebt binnengelaten dan zal Hij ook op alles wat jouw bedreigt en angst inboezemt antwoorden; “Zwijg stil”, en  je hart zal vrede vinden. Amen. 

Ik heb regelmatig  van volwassen mensen  gehoord dat ze het af en toe wel eens fijn vinden om naar de preek te luisteren bij een gezinsviering omdat die vaak beter te snappen is. Voor kinderen moet je immers proberen om het eenvoudig te houden.  Als dat al op gaat voor een gewone preek dan toch zeker voor een preek over de Drie-eenheid; het feest dat we vandaag vieren; Eén God in drie personen; Vader, Zoon en Geest. Het is niet de gemakkelijkste materie. Maar ik heb hulp gehad van een paar belangrijke mensen. Op de eerste plaats monseigneur Mutsaerts die op Tweede Pinksterdag onze jongeren gevormd heeft. Hij begon over een mobieltje. En als je “mobieltje” zegt, dan heb je de jeugd in elk geval te pakken. Een mobieltje is één ding, maar het bestaat uit drie belangrijke onderdelen, zonder welke het hele apparaat niets waard is. Om te beginnen heb je de hardware, ofwel het ding zelf. Gemaakt van glas, metaal en zo nog wat. Dan de software, de programmatuur die de zaak moet besturen. Tenslotte, en daar zie je niets van, maar er is natuurlijk ook stroom nodig. Anders werkt het nog niet. Monseigneur Mutsaerts schetste zo de analogie met de ene God in drie personen. De hardware, datgene waar het van gemaakt is, dat is de Schepper, dat is God de Vader. De software, datgene wat bestuurt en richting geeft dat is God de Zoon. De batterij, de stroom die erdoor moet gaan, datgene wat je eigenlijk niet ziet, dat is de Geest. Samen vormen ze één werkend mobieltje.

Een zelfde vergelijking kun je ook maken met een auto. Het blik, het kunststof, de banden, dat waarvan de auto gemaakt is, de Schepping, dat is God de Vader. De bestuurder, degene die richting geeft,  is God de Zoon. Datgene wat je niet ziet, maar wat de zaak wel in beweging zet, de benzine; dat is de Geest. Samen vormen ze één rijdende auto. Zelf heb ik er nog een bij gedacht. Het kerkgebouw, de stenen, de ramen het dak; dat is God de Vader. De mensen hier bij elkaar dat is God de Zoon en dat wat je niet ziet maar wat er wel is; het geloof van ons zo hier bij elkaar, dat is de Geest. Samen zijn we één levende Kerk. Het lichaam van Christus, Vader, Zoon en Geest. Voor wat dat geloof betreft heb ik nog wel iets aardigs te melden. Een paar weken geleden mocht ik hier, samen met mijn vrouw, ons 40 jarig huwelijksjubileum vieren en ik had daarvoor enkele vrienden en kennissen uitgenodigd. En één van die vrienden zei ons na de viering; “Je kunt wel voelen dat de mensen in deze kerk echt geloven”. Ik vind dat een groot compliment aan u en ik ben ook blij dat zoiets door relatieve buitenstaanders aangevoeld en opgemerkt wordt.

Goed, al met al vind ik de beelden die ik zojuist geschetst heb over de Drie-ene God, toch maar gekunsteld en verre van toereikend. God is geen mobieltje en ook geen auto, ook al hebben beiden voor sommige mensen een haast goddelijke status. 

De heilige Augustinus heeft misschien een betere poging gedaan om de drie-ene God inzichtelijk te maken. Hij zegt dat een mens kan denken. En in tegenstelling tot alle andere schepselen kan een mens nadenken over zichzelf. Hij kan als het ware tegenover zichzelf gaan staan en over zichzelf nadenken. En als iemand nadenkt over zichzelf dan zal toch niemand beweren dat het daar over twee verschillende personen gaat. Nou, zegt Augustinus, en als iemand zo over zichzelf nadenkt, zichzelf beschouwt dan ontstaat er een band of een relatie. Nadenkend over jezelf ontstaat er een liefdesband of in elk geval een soort relatie die je met jezelf hebt. Een soort drie-eenheid dus. De Vader; en het beeld dat de Vader van Zichzelf heeft; dat is de Zoon en de H. Geest als liefdesband tussen die twee. De heilige Drie-eenheid. 

En nu houd ik erover op. Uiteindelijk luidt het 2e van de Tien Geboden toch; “Gij zult geen beeld maken van God”; Wij moeten niet proberen God helemaal te begrijpen want begrijpen ligt dicht bij “grijpen”. Uiteindelijk blijven God de Vader, God de Zoon en de H. Geest een mysterie dat door geen mensenverstand te bevatten is. Wat ik nog wel wil benadrukken is dat de Kerk uitdrukkelijk leert dat het om personen gaat. God is geen “iets” maar een Iemand. “Iets” heeft geen gevoel, Iemand wel. Met “iets” kun je niet in gesprek zijn, met Iemand wel. Tot “iets” bidden heeft geen enkele zin. Tot Iemand wel. Laten we dat dus doen; ons in gebed richten tot Vader en Zoon opdat de H. Geest ons moge bezielen. Amen.

Als mensen op sterven liggen, gebeurt het regelmatig dat er nog heel wezenlijke dingen over het leven worden uitgewisseld. Bevrijdt van alle verwachtingen en conventies kan de stervende vrijuit spreken en zich concentreren op datgene wat er dan nog echt toe doet. Niet zelden zijn het heel indringende momenten die de nabestaanden nooit meer vergeten. In die geest klinken ook de woorden van Jezus in het Evangelie. Het zijn woorden uit Zijn afscheidsrede bij het laatste avondmaal. Jezus zegt hier heel geconcentreerd waar het in Zijn leven op aarde om te doen is geweest. Laten we eens kijken naar een paar kernmomenten van de lezingen van vandaag. In de tweede lezing horen we; “Niet wij hebben God liefgehad, maar Hij heeft ons liefgehad”. En in het Evangelie; “Niet Gij hebt Mij uitgekozen, maar ik u…” Het is een belangrijke constatering, die enerzijds zo verschrikkelijk voor de hand ligt, maar anderzijds ook zo gauw weer uit het zicht raakt bij ons. Wij hebben zo de neiging om uit te gaan van onszelf; alsof het leven begint bij ons zelf, alsof het draait om onszelf en alsof het eindigt bij onszelf. Maar nee zegt Johannes; Niet wij hebben God liefgehad, Hij ons…. … Niet wij hebben God gekozen, maar Hij ons…. Het initiatief ligt in alle gevallen bij God. Als je daar goed bij stilstaat, moet het een geweldige troost zijn; Hij heeft ons lief, hoe dan ook! Hij kiest ons, hoe dan ook! En als God voor jou kiest…… wat wil je dan nog meer?

Vaak redeneren we zo; dat wij zo goed moeten leven dat God van ons kan houden. Maar ook dan stellen we onszelf in zekere zin nog centraal; dan veronderstellen we dat de liefde van God een reactie is op wat wij doen. Dan trekken we Gods liefde op menselijke maat, dat is de maat van “voor wat hoort wat”, en dan vergeten we wat Johannes zegt; “Niet wij hebben God liefgehad, maar Hij heeft ons liefgehad”. Hij heeft Zijn Zoon gestuurd  uit soevereine liefde; niet toen wij het verdienden, maar juist omdat we de weg totaal kwijt waren.

“De mens zonder liefde kent God niet, want God is liefde”, horen we in de eerste lezing. “God is liefde”. We hebben het al zo vaak gehoord, maar komt het echt binnen? God is liefde; dat wil zeggen dat God niet Iemand is die lief heeft, zo af en toe, zoals wij mensen lief hebben. Bij ons is de liefde nogal veranderlijk, zo weten we. Soms houden we meer van iemand, maar als diegene vervelend doet in onze ogen, dan wordt dat minder. Maar bij God is dat niet zo. Hij heeft, zo zou je kunnen zeggen, geen keus met Zijn liefde. God heeft geen liefde, Hij is liefde. Hij kan niet anders dan Liefde zijn.

“Blijft in mijn liefde….” Natuurlijk, de bron van alle liefde is God zelf. Hij kiest ons, Hij houdt van ons om niet, alleen; “Blijft dan in mijn Liefde..” De overweldigende liefde, die van God uitgaat, is weliswaar gratuit, maar zij nodigt ons wel uit tot een antwoord. Dat wij in Zijn liefde blijven en zelf tot leven komen volgens het gebod van de liefde. Dat wij zelf, de liefde van God die we ontvangen, ook uitstralen in onze omgeving, de mensen met wie we samenleven, en daarmee de” vruchten voortbrengen die blijvend zijn”.

Tenslotte; Waarom doet en zegt Jezus ons dit alles? Hij geeft zelf het antwoord; “opdat Mijn vreugde in U moge zijn en uw vreugde volkomen moge worden”. -Onze volkomen vreugde-, daar is het Jezus om te doen. Het doet misschien merkwaardig aan dat iemand met de dood voor ogen, spreekt over “volkomen vreugde”. Maar als wij het geloof van Jezus kennen, als wij weten hoezeer Hij geborgen is in de Vader, als wij weten hoezeer wij geborgen zijn in de Vader dan is het ook zo vreemd weer niet. Als je echt gelooft in Wie wij zo dadelijk zullen belijden; -in God de almachtige Vader en het eeuwige leven-, dan kan er nog wel angst zijn voor de manier van sterven, maar dan moet er altijd een onderstroom van vreugde zijn over het binnengaan van het eeuwige leven. De van zijn geloof gevallen Duitse filosoof Friedrich Nietsche, heeft pijnlijk aangeduid, hoe die geloofsbelijdenis van ons toch vaak zijn waarachtige beleving mist; “Als je naar het sombere gezicht van veel christenen kijkt, dan krijgt men niet de indruk dat zij in de verrijzenis van Christus geloven”; zei Nietsche. 

Onze opdracht is dus niet om met een wereldvreemde blije kop te gaan rondlopen, “everybody happy?”, maar om inderdaad binnen te gaan in die diepe vreugde van Christus; weten dat we geliefd zijn, van daaruit vruchten dragend die blijvend zijn.   Amen.