Groter dan ons hart

Met deze zesde zondag van Pasen, naderen we met rasse schreden het Pinksterfeest. En op deze laatste zondagen lezen we steeds een stukje uit de afscheidsrede van Jezus, zoals Johannes die heeft opgeschreven. Het zijn korte stukjes, maar steeds met een enorme rijkdom en diepgang. Liefst zes verschillende thema’s worden vandaag door Jezus aangesneden; het verband tussen de liefde voor Jezus en het onderhouden van Zijn woorden, het verblijf van Jezus en de Vader, bij hen die in Hem geloven, de zending van de heilige Geest, de Helper, het geschenk van vrede, Jezus’ heengaan en terugkeer, en de aansporing tot blijmoedig geloof.

In deze tijd tussen Pasen en Pinksteren lezen we ook elke zondag nog een stukje uit het allerlaatste Bijbelboek; dat van de Openbaring van Johannes. Dat is een behoorlijk pittig boek. Zonder gedegen kennis van het Oude Testament is er nauwelijks een touw aan vast te knopen. Daarbij zijn er nogal wat mensen die met een letterlijke uitleg van het boek Openbaring tot de meest angstaanjagende conclusies zijn gekomen. Maar het boek Openbaring gaat niet over een concrete realiteit. Net als het Scheppingsverhaal, is het boek Openbaring een beeld, een visioen, symboliek van hoe het komt en hoe het zal zijn. Beide boeken getuigen van één ding; “God heeft het gedaan!”. Het is ook mooi om te zien hoe de eerste en de laatste woorden van de Bijbel inderdaad op elkaar aansluiten; De eerste woorden luiden; “In het begin schiep God” Het laatste woord: “De genade van de Heer Jezus zij met allen”. God stond aan het begin door mens en wereld te scheppen uit alles wat woest en leeg was. en aan het einde der tijden bekroont Hij dat alles met -genade voor alle mensen-. God gaf ons de Schepping om er van te genieten, maar omdat we zelf voor God zijn gaan spelen, -de eerste stedenbouwer in de Bijbel, Kain, was ook de eerste moordenaar-, omdat we zelf voor God zijn gaan spelen, gaat er steeds van alles mis. De hele Bijbel verhaalt van die worsteling van ons, mensen, met God. Maar hier, op de allerlaatste bladzijden van de Bijbel, schetst Johannes het beeld van wat er gebeuren zal als wij God werkelijk God laten zijn. Dan zal er een nieuwe stad uit de hemel neerdalen; Let goed op; Niet wij met al ons vernuft bouwen die nieuwe stad, nee, ze daalt uit de hemel neer, ze wordt ons gegeven, door God. Niet wij zullen echte vrede bewerken, Jezus geeft ze ons. Wij hoeven de wereld niet beter te maken dan dat hij gegeven is en wij kùnnen de wereld niet beter maken dan dat hij gegeven is.  God zelf heeft immers gezegd dat “het goed was”, en bij de Schepping van de mens zei Hij zelfs “dat het heel goed was”. God heeft ons gezegd dat wij Zijn Schepping moeten beheren, niet verbeteren.

De grote misvatting van onze tijd van vooruitgang en wetenschap is dat wij op eigen kracht het leven uiteindelijk zullen veranderen in een aards paradijs. Nee, zegt Johannes: de echte stad van vrede daalt van God uit de hemel neer. En om die stad staan hoge muren. Dat is niet om asielzoekers buiten te houden, dat is om het heilige te beschermen. En in die stad is geen tempel, heel de stad is één tempel van God. Licht is er ook niet nodig want God zelf is het licht. En dan komen we eigenlijk bij de vraag aan ieder van ons. De vraag ook die ieder van ons, persoonlijk zal moeten beantwoorden. Is God werkelijk het Licht voor mij? Want ècht geloof is veel minder vanzelfsprekend dan dat het misschien lijkt. En het is ook niet zo van; “Wel geloof of geen geloof”. Het is altijd “een bepaalde mate van geloof”. We zijn altijd onderweg naar méér geloof. Kerkgang, Onze Vaders, Wees Gegroetjes bidden, de 1ste Communie doen, dat alles zal daar zeker bij helpen, maar uiteindelijk is het niet zeker dat daarmee God ook echt -mijn God-  geworden is. Is ons gebed, doorleefd gebed? Staan we genoeg stil, bij wat we zeggen en vragen? Beseffen we ècht wat het is “Zijn Lichaam en Bloed, voor ons gegeven?’ Proberen we oprecht Jezus’ woord te onderhouden? Waar het tenslotte om gaat is of wij echt op Hem leren te vertrouwen in voor –en tegenspoed.

De laatste woorden van Jezus in het Evangelie van vandaag lijken een soort lakmoesproef voor ons geloof; “Als gij Mij zoudt liefhebben, zoudt gij er blij om zijn dat Ik naar de Vader ga”. Wie van ons lukt het al om blij te zijn als iemand naar de Vader gaat? Verstaat u mij niet verkeerd; natuurlijk ben je eerst verdrietig als iemand van wie je houdt dood gaat. Jezus zelf huilde ook toen zijn vriend dood ging. Maar Gods almachtige goedheid in gedachte houdend zou, na de eerste emotie, toch ook het vertrouwen moeten komen. Het vertrouwen dat de overledene bij God is, en dat hij of zij daar goed af is. Overigens denk ik niet dat we het verlies van onze eigen dierbaren zomaar gelijk kunnen stellen aan het heengaan van Jezus. Van Jezus is zeker dat Hij bij de Vader is, maar dat kunnen we niet zomaar van alle mensen zeggen. Maar dat Jezus naar de Vader gaat, dat opent voor ons, leden van Zijn lichaam dat de Kerk is, in elke geval wel dezelfde mogelijkheid. En dat zou de grote vreugde moeten zijn die ervan uitgaat. Ondertussen staat ons hier nog een belangrijk ding te doen; “Zijn woord onderhouden”.

Amen.

Lezen wij de drie Evangelies van Marcus, Lucas en Matheus helemaal door, dan krijg je daaruit niet de indruk dat Jezus veel over de liefde gezegd heeft. Veel minder dan uit woorden spreekt de liefde van Jezus uit Zijn daden. Zoals daar zijn; de vele genezingen, de zorg voor de armen, de vergevingsgezindheid en barmhartigheid waarmee Jezus de zondaars bejegent, het medelijden met de verschoppelingen en de uitgestotenen van de samenleving, enzovoorts. Jezus spreekt niet over de liefde maar Hij hééft eenvoudig lief.

Hoe anders is dat in het Evangelie van Johannes. Vanaf het 13e hoofdstuk spreekt Jezus met een waterval aan woorden alleen nog maar over  liefde en liefhebben. Zojuist hebben we een van de kortste Evangelie-fragmenten van het hele jaar gehoord. Het kortste misschien, maar tegelijkertijd ook het meest veeleisende. „Een nieuw gebod geef Ik u: gij moet elkaar liefhebben; zoals Ik u heb liefgehad”; dat zegt Jezus in Zijn laatste toespraak voordat Hij gevangen genomen wordt en ter dood gebracht. “Een nieuw gebod, elkaar liefhebben zoals Ik u heb liefgehad”. Het gebod van de naastenliefde was heus wel bekend in de joodse leefwereld, maar het volslagen nieuwe zit hem in die laatste woorden; “zoals Ik u heb liefgehad”.

Liefhebben zoals Jezus ons heeft liefgehad. Als wij de diepte van die vraag van Jezus in ons toelaten dan zal ons niets anders overblijven dan heel klein te worden, op de knieën te vallen en te smeken om Zijn barmhartigheid. Want mijn God, wat zijn wij met zijn alle ver weg van de vervulling van die opdracht! “Liefhebben zoals Hij ons heeft liefgehad!” Ik durf gerust te stellen dat wij geen van allen ook maar in de buurt komen van de liefde die Jezus aan de mensen, aan ons betoont heeft. Want wat betekent dat; liefhebben zoals Hij heeft liefgehad? Het is dezelfde liefde die een Samaritaan betoont aan een vijandige, joodse hulpbehoevende. Of Jezus, die de knecht van een militaire bevelhebber van een vijandig regiem geneest. Hij verlost de dochter van een Syrofenicische vrouw van een kwelgeest. In één woord; De liefde van Jezus doorbreekt de etnische grenzen en wetten  die door het jodendom -en vaak ook nog door ons-, zorgvuldig in stand gehouden werden en worden.

De naastenliefde zoals Jezus die begrijpt, heft het onderscheid op tussen vriend en vijand. Want dit zijn Zijn eigen woorden; “Bemint uw vijanden, doet wel aan die u haten, zegent hen die u vervloeken en bidt voor hen die u mishandelen. Als iemand u op de ene wang slaat, keer hem dan ook de andere toe. Geeft aan ieder die u iets vraagt en als iemand wegneemt wat u toebehoort, eis het dan niet terug. Als gij bemint wie u beminnen, wat voor recht op dank hebt ge dan? Ook de zondaars beminnen wie hen liefhebben. En zo kan ik nog wel een tijdje doorgaan. Nogmaals, als we Jezus serieus nemen, en dat zouden we wel moeten doen, dan is het niet gek om in elke mis drievuldig onze schuld te belijden; “door mijn schuld, door mijn schuld, door mijn grote schuld”.  

Liefhebben zoals Hij ons heeft liefgehad. Het is niet gebleven bij mooie woorden; Jezus noemt Judas zijn “vriend”, op het moment dat Hij door hem verraden wordt. Jezus bidt voor degenen die Hem aan het kruis nagelen; “Vader vergeef het hen, want ze weten niet wat zij doen”. Tenslotte geeft Hij Zijn leven in totale onderwerping aan de wil van zijn hemelse Vader daarmee een bewijs gevend van Zijn liefde voor ons tot het uiterste toe. “Hebt elkaar lief, zoals Ik u heb liefgehad”. Er is eigenlijk geen zin in de Bijbel te vinden die sterker tot bezinning oproept dan dit woord van Jezus.

Nog een kleine toevoeging; mensen van deze tijd denken bij het woord liefde vooral aan sterke positieve emoties, meestal tussen man en vrouw. Maar als het in de Bijbel over liefde gaat denken ze zeker niet op de eerste plaats aan mooie gevoelens. Mooie gevoelens komen en gaan want die zijn afhankelijk van wisselende gemoedstoestanden en omstandigheden. Daar hebben we weinig of geen controle over en daar kun je dan ook geen gebod van maken.

Als de Bijbel spreekt over liefde dan betekent dat vooral het goede willen voor de naaste, maar nog veel belangrijker; het goede doen voor de naaste. En dat hebben we wèl zelf in de hand. Je kunt geen mooie gevoelens hebben bij je vijand, maar je kunt desondanks iets goeds voor hem doen. Het nieuwe gebod van Jezus vraagt niet van ons dat we positieve gevoelens en diepe sympathie koesteren voor iemand die ons haat en die voor ons de bron is van grote moeilijkheden. Het vraagt wel dat wij hem vergeven en dat wij het kwaad dat hij ons berokkent niet met kwaad vergelden, maar bidden om zijn welzijn.  

“Liefhebben zoals Hij heeft liefgehad”. Als we nu, met dit gebod in gedachten even rondkijken in onze kennissenkring dan zullen we allemaal heel goed weten waar en tegenover wie wij onze houding eens grondig zouden moeten bijstellen. En mocht iemand zich zo ernstig tekort geschoten weten dat hij of zij in schuldgevoel dreigt te verdrinken weet dan ook dat Jezus er niet is voor de gezonden maar voor  de zieken. 70 x 7 keer vraagt Jezus ons om te vergeven; dan zal Hij het zelf zeker niet minder doen. Amen.

Het beeld van de herder met zijn schapen dat ons op deze 4e zondag van Pasen voorgesteld wordt, doet wellicht gedateerd en ouderwets aan. Het lijkt niet meer te passen in onze mondige, individualistische samenleving. Wij willen zeker niet voor kuddedier worden aangezien want wij zijn kritische, zelfbewuste mensen, die niet zomaar alles van onze leiders aannemen. “Ik maak zelf wel uit wat goed voor mij is” dat is een veel gehoorde uitdrukking. Tegelijk is dat ook iets goeds: persoonlijke verantwoordelijkheid, niet alles voor zoete koek slikken, zelf nadenken, je vragen serieus nemen, zelf je leven vorm geven, en niet willoos achter iemand aanhollen. Wat kunnen wij in deze tijd dan nog met het beeld van de herder en zijn kudde?

Allereerst is het belangrijk te beseffen dat in het Oude Testament de herder een belangrijke figuur is. Grote leiders zoals Mozes en David waren schaapsherder voordat ze geroepen werden om leiding te geven aan het volk. Mozes hoedde de kudde van zijn schoonvader toen hij bij de brandende braamstruik door God aangesproken werd om het volk uit Egypte te leiden. Ook de profeten hebben het voorbeeld van de herder gebruikt. Ezechiël bekritiseert de koningen van Israël met dat beeld. “Wee, de herders van Israël die vooral zichzelf weiden”; zegt hij. Dat God de echte herder is voor al zijn mensen, komt ook in Psalm 23 tot uitdrukking: “De Heer is mijn herder, mij zal het aan niets ontbreken”. Herderschap wordt in het Oude Testament gezien als een kostbaar  beeld van zuiver en zorgzaam leiderschap. God zelf is de enige echte herder en menselijk herderschap moet Hem dan ook als voorbeeld nemen.

Het kleine stukje evangelie van vandaag is het laatste deel van de redevoering van Jezus over de herder, de deur en de schapen. Heel kernachtig zegt Hij drie dingen die onze aandacht verdienen: Mijn schapen luisteren naar mijn stem. Ik ken ze. Ze volgen mij. -Luisteren, -kennen en -volgen.  Drie kenmerken van de wederzijdse relatie tussen een herder en zijn schapen. Het gaat bij de herder en zijn schapen immers  om een vertrouwensrelatie. Dat de stem van de herder betrouwbaar is, dat hij zijn schapen kent; want alleen dan zullen ze hem ook volgen. Helaas is in onze kerk een soort clericalisme binnengeslopen, die de priesters op grond van hun ambt onaantastbaar gemaakt lijkt te hebben. Sommigen waren, en zijn mogelijk nog, ronduit onbetrouwbaar en dat is zelfs zover gegaan dat seksueel misbruik eindeloos kon doorduren. De priester was immers per definitie een onaantastbaar, heilig figuur; daar kon je geen kritiek op hebben. En dat is desastreus gebleken voor de ontwikkeling van ons geloof. Vergeten werd  het feit, dat niet de persoon van de priester heilig is, maar degene Die hij mag vertegenwoordigen; Jezus Christus; Hij is de enige Herder die ons werkelijk kent tot in het diepst van ons hart, de enige Herder die geen sprankje eigenbelang of onbetrouwbaarheid kent; nee…., die tenslotte Zijn eigen leven gaf om ons, Zijn schapen, te redden. De priester is geroepen tot heiligheid, maar hij is het niet per definitie. Wij allemaal trouwens, wij zijn op grond van ons doopsel geroepen tot heiligheid, maar ook wij zijn het waarschijnlijk nog niet.

De zondag van de goede herder is ook de zondag bij uitstek om speciaal te bidden voor roepingen tot het priesterschap en het religieuze leven. En zeker verdient dat ook ons gebed want wij hebben echt èchte priesters nodig. Mannen die hun leven in dienst stellen van God en mensen. Mannen die God zo duidelijk op de eerste plaats durven stellen dat ze af kunnen zien van de natuurlijke, aardse belangen. Vrouwen die als religieus Gods roepstem beantwoorden en zo meewerken aan een bedding voor geloofsgroei. Maar roeping is ook breder. Onze Herder roept ieder van ons bij zijn eigen naam. Dat wil zeggen; dat we allemaal geroepen zijn om Hem te volgen op onze eigen manier. Sommigen roept Hij tot een leven als gehuwde, om als man en vrouw verbonden te zijn en mogelijk samen een gezin te stichten; Vandaag hebben we daarin extra aandacht voor de velen die tot het moederschap geroepen zijn. Sommigen roept Hij vanuit eigen deskundigheid tot een specifiek beroep, anderen roept Hij met hun talenten tot vrijwilligerswerk. Sommigen roept Hij tot een leven van gebed, in een contemplatieve gemeenschap, of in een afgezonderd leven. Anderen roept Hij tot actieve dienst aan de naaste, aan vluchtelingen, aan zieken of ouderen, aan gehandicapten. En in deze opsomming mogen we toch zeker niet onze nieuwe paus, Leo de XIV vergeten; hij die door God geroepen is tot het herderschap over de wereldkerk, en daarmee een immens grote verantwoordelijkheid te dragen heeft gekregen.

Maar voordat iemand herder kan zijn voor een ander moet hij eerst wel schaap kunnen zijn. Dat wil zeggen; dat hij of zij  bereid moet zijn om allereerst zelf te luisteren naar de stem van de ene grote Herder, die Jezus Christus is. Want alleen als we luisteren naar die goede Herder, als we proberen Hem te volgen, dan zullen we in Zijn geest ook zelf zorgzame en betrouwbare herders worden voor elkaar. Amen.

Bij de Jumbo kunnen we dit jaar maar liefst 250 Paasprodukten kopen, en voor de allerlekkerste Paascroissantjes kun je bij Albert Heijn terecht. Al een paar weken wordt ons ingepeperd hoe belangrijk het is om dat allemaal te vergaren voor het Pasen.

Maar wat voor een zielig overblijfsel is dat alles van hetgeen er werkelijk gebeurd is! Wat een armoede als de werkelijke urgentie van Pasen je daarmee ontgaat; belangrijker dan elk door mensen bedacht hoogtepunt, belangrijker dan elke oorlog, belangrijker dan elke vakantie, belangrijker dan elke facelift, elke sportschool, belangrijker dan elk concert, belangrijker dan elk vastgrijpen aan wat dan ook in dit tijdelijke aardse bestaan; een werkelijke revolutie voor het menselijk leven; een volledig nieuwe inhoud; want een totaal nieuw leven; dat is Pasen. En niet het wonderlijke, maar zo bekende nieuwe leven van pas uitgekomen kuikentjes, jonge konijntjes of pasgeboren baby’s. Nee, nieuw leven van een totaal andere orde! Eeuwig leven voor u en voor mij! Voor iedere mens. Overwinning op de dood. Het dóórbreken van wat men noemt “the circel of live”; dat in zichzelf zinloze herhalen van opbloei en verval. Zomer en winter, geboorte en dood. In de verrijzenis van Jezus, is er een onmogelijk geachte grens doorbroken; de grens van de dood, de begrenzing van ons leven in tijdelijkheid. Er is iets gebeurd dat elk mensenleven zin geeft. Want datgene waar we allemaal het meest bang voor zijn, de dood, die heeft zijn verpletterende macht over ons verloren. Hij is doorstoken, overwonnen, doorleeft, machteloos gemaakt door God. En het is niet een mooie filosofische gedachte; het gaat hier om een werkelijkheid, goddelijke openbaring; God laat zich voor eens en voor altijd zien in ons mensenbestaan.

Hardleers zijn we wel. Eigenlijk zouden we genoeg bewijs moeten hebben van de grootheid van God, puur in het simpele feit dat we bestaan. Want wat een wonder! Wat een wonder, de hele Schepping, maar toch zeker u en ik zelf. Dat wij hier zo zitten; zingen in deze prachtige ambiance. Hardleers zijn we wel.. God heeft ons geschapen; wij hebben het niet erkend. God heeft ons bevrijd uit Egypte en toegeleid naar het beloofde land. Wij waren het vlug weer vergeten. God heeft talloze getuigenissen laten geven door de profeten; wij hebben ze uitgelachen. Tenslotte is God zelf maar naar ons toe gekomen in Jezus. Wij hebben hem gekruisigd. God het zwijgen opgelegd; tenminste dat dachten we.

Dat dacht iedereen. Dat dacht ook Maria Magdalena toen ze ’s morgens vroeg naar het graf ging. Wat valt er bij een afgesloten graf meer te doen dan te rouwen? Maar dan blijkt het graf niet afgesloten! De sluitsteen is weg! Allicht kan de eerste gedachte enkel zijn dat ze de dode hebben weggehaald. Maria is net zo hardleers als wij; Want had Jezus dan niet zoiets gezegd? In elk geval; grote opschudding, die ochtend. Maria rent naar Simon Petrus en Johannes en die rennen op hun beurt om het hardst terug naar het graf. Wij denken bij Petrus en Johannes wellicht aan bedaarde oude mannen, maar het waren twintigers, dertigers misschien. En natuurlijk rennen die naar het graf, als ze zoiets alarmerends horen. En natuurlijk kijken ze  eerst eens heel goed rond in het graf; het is allemaal zo raar. Vreemd ook; die zwachtels en zweetdoek liggen daar zo netjes opgerold. Als het lijk vlug gestolen was dan had men dat toch niet gedaan? En dan dringt zoetjesaan het ongehoorde door;  Jezus lijk is helemaal niet weggehaald maar er is iets heel anders gebeurd; iets wat zo ongelofelijk is, dat het,  ondanks alles wat er eerder gezegd en gebeurd is rond Jezus, toch nog maar langzaam binnendringt; “Hij is werkelijk opgestaan uit de dood”! Ongehoord! Maar Johannes zag en geloofde. Eindelijk wordt geloofd wat alle profeten gezegd hadden en wat Jezus zelf ook gezegd had; dat Hij de tempel in drie dagen zou herbouwen.

Ondanks al onze welvaart is er zoveel onvrede in ons land. Zoveel ongelukkige mensen, echtscheidingen, jongeren die geen kant uit weten. Geen wonder als hen alleen wordt voorgehouden welke paasproducten er allemaal te koop zijn. Welke vapes het lekkerst zijn. Hoe heerlijk het is om vertier te zoeken bij Paaspop en op de Paaskermis. Vertier. Tijdverdrijf. En natuurlijk, als je niet gelooft, dan is dat in elk geval een troost; Genieten van de dingen die het aardse leven te bieden heeft. Zeker óók doen! Ook als je wel gelooft. Maar het blijft een schrale troost, het blijven geneugten die tijdelijk zijn; om met Jezus en de Samaritaanse vrouw te spreken; het blijft water waar je steeds opnieuw dorst van krijgt. Het water dat Jezus geeft; uitzicht op eeuwig leven bij God, is een bron die ver uitreikt boven alles wat wij hier op aarde verzinnen. Afgelopen nacht hebben 5 jonge mensen gekozen voor de eeuwige bron die Jezus is, en vandaag wordt jij, Megan, door het heilig Doopsel ingeleid in dezelfde bron van eeuwig leven. En dat is niet iets voor later in de hemel; geloof in de verrijzenis verandert je leven vandaag.

Zalig Pasen, zalig geloof in eeuwig leven.

Amen.